Słownictwo na tej lekcji zostanie podzielone na dwie kategorie. Przyimki:
| słowo | znaczenie |
|---|---|
| kepeken | używać, używając, przy pomocy |
| lon | w, przy, na, u, prawdziwy, istniejący, istnieć |
| sama | taki sam, podobny, rodzeństwo |
| tan | z, ponieważ, powód, przyczyna |
| tawa | do, ku, dla, ruch |
I zwykłe słowa, (które w tym przypadku opisują miejsca):
| słowo | znaczenie |
|---|---|
| sewi | u góry, niebo, boski, święty |
| noka | noga, stopa, dół, spód, pod |
| poka | biodro, bok, obok, w pobliżu, koło |
| monsi | tył, plecy, tyłek |
| sinpin | twarz, przód, ściana |
Przyimki to słowa przymocowane do innych części zdania. Używa się ich w celu określenia położenia lub czasu, (więcej na ten temat dowiesz się później), lub doprecyzowania informacji na temat danej czynności.
W toki ponie słowa „kepeken”, „lon”, „sama”, „tan” i „tawa” pełnią rolę przyimków. Dodaje się je na końcu zdania, nie dokładając do tego żadnych partykuł.
W poniższych przykładach użyto te pięć słów zarówno jako przyimki, jak i zwykłe słowa.
mi pona e tomo kepeken ilo mi. – Naprawiam dom, używając swoich narzędzi.
mi toki kepeken toki pona. – Mówię, posługując się toki poną.
sina kepeken e ilo sitelen. – Używasz narzędzia do malowania/rysowania (długopis, ołówek, pędzel).
mi lon tomo sina. – Jestem w twoim domu.
jan ike li kalama mute lon tomo lipu. – Zły człowiek dużo hałasuje w bibliotece.
ona li toki e ijo lon. – On/ona/oni/one mówią prawdę („mówią o istniejących rzeczach”).
mi en sina li sama. – Ja i ty jesteśmy podobni.
meli sama mi li pona. – Moja siostra jest dobra.
kiwen lili li sama lukin pipi. – Kamyczek wygląda jak robak.
mi lape tan ni: mi jo ala e wawa. – Śpię, ponieważ nie mam energii.
mi tawa tan tomo mi. – Wychodzę z domu.
ona li awen lon tomo lipu. – Zostali w bibliotece.
tomo tawa mi li pona. – Mój samochód („ruchomy dom”) jest dobry.
mi tawa tomo moku. – Idę do restauracji („dom jedzenia”).
Za pomocą słowa „tawa” można również wyrazić perspektywę.
sina pona tawa mi. – Lubię cię. („Jesteś dobry/-a według mnie”.)
„tawa” może funkcjonować zarówno jako przymiotnik i przyimek, wskutek czego może dojść do niejasności. Na przykład „tomo tawa mi” może znaczyć „moje auto” albo „według mnie dom”. Znaczenie zależy tu od kontekstu.
Oto przykłady słów związanych z miejscem:
waso mute li lon sewi. – Wiele ptaków jest na niebie.
mi awen lon tomo mi. – Zostaję w moim domu.
mi toki tawa jan sewi. – Mówię do boga/anioła/istoty boskiej/(dosłownie) osoby na/w niebie.
mi tawa kepeken noka mi. – Idę pieszo („używając moich nóg”).
kiwen lili li lon noka mi. – Pode mną jest mały kamyk.
mi tawa lon poka sina. – Idę obok ciebie („u twojego boku”).
jan poka li ike tawa mi. – Nie lubię swojego sąsiada.
poka mi li pakala. – Mam złamane biodro.
ona li lon monsi sina. – Oni stoją za tobą.
jan utala mute li lon sinpin. – Wojownicy stoją przede mną.
lipu suli li lon sinpin ni. – Ważny dokument wisi/jest na tej ścianie.
sinpin ona li pona lukin. – Jego twarz wygląda dobrze.
Wyrażenia
W toki ponie można pożegnać się na dwojaki sposób. Jeżeli to ty wychodzisz, użyjesz tego wyrażenia:
mi tawa! – Do widzenia! (dosłownie: „idę!”)
Jeżeli wychodzi ktoś inny, pożegnasz go tak:
tawa pona! – Do widzenia! (dosłownie: „dobrej podróży!”)
W rzeczywistości istnieje wiele słów, które zmieniają się we frazy, gdy dodamy wyraz „pona”.
moku pona! – Smacznego! (dosłownie: „dobrego posiłku!”)
lape pona! – Dobranoc! (dosłownie: „dobrego snu!”)
Istnieje również pewne wyrażenie, które może posłużyć jako uniwersalne pozdrowienie. Do takich zaliczają się między innymi „dziękuję” czy „pokój z tobą”:
pona tawa sina! (dosłownie: „dobro ku tobie!”)
Różnice dialektalne
W tej części wyjaśniono, jak różne kursy toki pony różnią się sposobem wyrażania pewnych idei.
W oficjalnej książce słowo „lon” ma szersze znaczenie, w tym „z” i „po”. Na przykład „Mówię w języku toki pona” tłumaczy się jako „mi toki lon toki pona”. Jednakże takiego użycia tego słowa nie spotyka się zbyt często.
Według oficjalnej książki słowo „noka” może oznaczać zarówno „stopa” jak i „poniżej”. Drugie znaczenie tego wyrazu jest stosunkowo nowe. W innych kursach to samo znaczenie osiąga się przy użyciu słowa „anpa”, podczas gdy „noka” oznacza tylko stopę lub nogę. Wyraz „anpa” omówimy na stronie 7.
Czasami słowa „kepeken” i „tawa” są używane zarówno jako przyimki (kolejno „przy użyciu” i „w kierunku”) oraz czasowniki („używać”, „poruszać się”). Oficjalna książka podaje przykład użycia wyrazu „kepeken” jako czasownik:
o kepeken ala ilo ike. – Nie używaj złych narzędzi.
Ale w społeczności toki pony nadal dodaje się partykułę „e”, jako że „kepeken” jest czasownikiem przechodnym, a nie przyimkiem.
mi kepeken e ilo. – Używam narzędzi.
(Metody tej użyto również w kursie “o kama sona e toki pona!”)
Różnica polega na tym, że we wcześniejszym przykładzie dopełnienie („ilo ike”) jest poprzedzone wyrażeniem „kepeken ala”. W późniejszym przykładzie po „kepeken” bezpośrednio następuje słówko „e”, jak w przypadku każdego innego czasownika.
W tym kursie stosować będziemy tej drugiej konwencji, jako że jest ona bardziej precyzyjna i pozwala na użycie większej ilości technik gramatycznych (przykładowo jaśniej można korzystać z przydawek następujących po wyrazie „kepeken”). Jednakże w większości zdań obecność partykuły „e” lub jej brak nie powinien powodować zamieszania.
Ćwiczenia
A teraz spróbuj przetłumaczyć poniższe zdania na polski.
- ona li toki tawa mama mije ona kepeken ilo toki.
- moku suwi li ike tawa mi.
- ma mama mi li utala e ma poka.
- meli sama sina li jan pona mi.
- pipi lili li lon sinpin sina.
A następnie przetłumacz następujące zdania na toki ponę:
- Zniszczyłeś mój samochód.
- Mężczyzna karmi dzieci („daje dzieciom jeść”).
- Nie podoba mi się ten czat („pokój rozmów”).
- Naprawiłem dom dzięki tobie.
- Oni czytają książki w bibliotece.